Welke soort meetgereedschap kies ik voor mijn klus?

Een schietlood (of paslood) is misschien wel een van de oudst bekende meetapparaten. Ideaal voor het ‘loodrecht’ uitzetten van verticale lijnen. Behangen of tegelen begint dan ook met het uitzetten van de loodlijn om zeker te weten dat de eerste baan behang of rij tegels precies verticaal tegen de muur komt. Ook zie je met het schietlood of een bepaald punt zich loodrecht onder een ander punt bevindt. Je gebruikt het schietlood ook om kozijnen, deuren, profielen voor het metselen van muren exact verticaal te kunnen stellen.

Een schuifmaat is gemaakt van roestvrijstaal of messing. Een schuifmaat is geschikt voor het meten van zowel binnen- als buitenmaten. Een goede schuifmaat is geschikt voor precisiewerk en heeft een nonius, oftewel secundaire schaal, met een nauwkeurigheid van 0,10mm ten opzichte van de vaste primaire schaal. Schuifmaten zijn verkrijgbaar in een maatbereik van 10cm tot 15cm.

Er is ook een digitale schuifmaat. Hiermee meet je zeer precies zowel binnenmaten als buitenmaten. Op het display lees je tot in tienden van een mm de maat af.

Met een winkelhaak of schrijfhaak teken je een kaarsrechte en haakse lijn af op planken en latten. Zorg dat de dikke kant strak tegen de zijkant van een lat ligt. Teken de lijn strak af langs de liniaal. Winkelhaken worden ook gebruikt voor nacontrole van haakse werkstukken.

Met winkelhaken, waarbij het balkje schuin is afgewerkt kun je ook hoeken van 45⁰ aftekenen.

Winkelhaken zijn er in verschillende prijsklassen. Belangrijk is dat het balkje spelingsvrij aan de liniaal bevestigd zit. Ze zijn verkrijgbaar in staal en aluminium en met liniaallengtes van 30cm tot 70cm.

Een liniaal of meetlat gebruik je om exact de lengte, breedte en dikte van kleine werkstukken op te meten. Een klusliniaal heeft een aanduiding in cm en mm. Deze is gemaakt van staal of aluminium en is daardoor stevig en minder breekbaar. Linialen zijn verkrijgbaar in de lengte van 50cm en 80cm. Er zijn ook modellen met een handvat.

Voor het waterpas ophangen van bijvoorbeeld schilderijen is er de liniaal met waterpaslibellen en verplaatsbare markeerpunten.

Met een metalen liniaal kun je niet alleen meten, het is ook een handig hulpinstrument bij het afsnijden van rechte stukken karton of stof.

Een kruishout gebruik je voor het trekken van lijnen, die evenwijdig aan de lengterichting van het hout moeten lopen. Gebruik bij voorkeur een kruishout met een aanduiding in cm en mm. De maat wordt genomen van het blokje tot aan de kraspen. Dit timmermansgereedschap wordt vaak gebruikt wanneer er meerdere malen dezelfde maat moet worden afgetekend.

Een dubbel kruishout bezit een balkje dat uit twee delen bestaat. De twee delen, die elk voorzien zijn van een kraspen, kunnen d.m.v. een groef en messing langs elkaar schuiven. Met een dergelijk instrument kun je twee evenwijdige lijnen naast elkaar trekken.

Een kruishout is gemaakt van beukenhout, wat niet snel kromtrekt.

Een duimstok is een meetinstrument om gemakkelijk lengte, breedte en dikte mee op te meten. Duimstokken komen vooral van pas bij werkstukken die wat groter zijn. Duimstokken hebben een aanduiding in cm en mm. Ze zijn verkrijgbaar in hout en kunststof en in lengtes van 1m en 2m.

Met een landmeter of rolmeter kun je lengte en breedte over grotere afstanden meten, met name buiten. Een landmeter heeft een aanduiding in cm. Landmeters zijn gemaakt van sterk kunststof en daardoor vochtbestendig. Ze zijn verkrijgbaar in lengtes van 20m tot 60m.

De bouwhaak of plooibare winkelhaak, is een grote en opvouwbare winkelhaak van aluminium. Hij wordt in de bouw gebruikt bij het uitzetten van haakse hoeken ten behoeve van muren en kozijnen. De verhouding van de haakse driehoek, die de bouwhaak vormt, is altijd 3:4:5.

De rolmaat is vaak handiger in het gebruik dan de traditionele duimstok om lengte, breedte en dikte op te meten. Met een duimstok maak je sneller meetfouten als hij bijvoorbeeld niet helemaal recht is uitgevouwen of doordat je hem bij grotere lengtes steeds moet verplaatsen en ongemerkt een paar mm smokkelt.

Rolmaten hebben aanduiding in cm en mm en zijn verkrijgbaar In lengtes van 2m tot 10m. Eenvoudige modellen hebben een huis van kunststof, meer geavanceerde rolmaten zijn in metaal uitgevoerd en daardoor minder kwetsbaar. Een brede meetband is stabieler dan een smalle. Sommige rolmaten zijn voorzien van een venster, zodat je de maat ook in een hoek kunt aflezen.

Het meetlint van de rolmaat is nogal kwetsbaar. Rol het daarom steeds direct na gebruik op. Als je op het meetlint trapt, dan buigt het dubbel en kun je de rolmaat weggooien!

Met een profielaftaster (of profielmal) neem je lastige vormen zoals die van deurposten en leidingen over. Dit gebeurt door het apparaatje tegen het obstakel aan te duwen. De verschuifbare naalden nemen de vorm over en daarna kun je dezelfde vorm aftekenen op bijvoorbeeld een strook laminaat.

De slaglijnmolen is een handig aftekenapparaat. De molen is gevuld met krijtpoeder. Als je de lijn uit de molen trekt raakt deze bedekt met het krijtpoeder. Span de lijn strak tussen 2 uit elkaar gelegen punten en trek deze iets omhoog. Laat hem vervolgens terugspringen en het krijtpoeder laat een exact rechte lijn achter.

Met een weeghaak of veerunster weeg je het gewicht van een voorwerp. De schaalverdeling is echter grof. Een weeghaak geeft dus meer een indicatie dan een echte exacte meting. Je hangt het voorwerp, bijvoorbeeld een vliegtuig-koffer, aan de weeghaak om het gewicht ervan af te kunnen lezen. Het maximumgewicht dat je met de weeghaak kunt wegen is 25kg.

Een voelermaat bestaat uit 20 smalle staalbladen, die in dikte variëren van 0,05mm tot 1mm. De maat staat ook op het bad afgedrukt. Hiermee meet je tussenruimtes, bijvoorbeeld ruimtes tussen de elektroden van een bougie. Ook gebruik je de voelermaat om de klepspeling van viertaktmotoren op te meten.

De zwaaihaak of zweihaak wordt gebruikt voor het opmeten en overzetten van niet-haakse hoeken. Het blad (de tong) loopt in een verdikt balkje (de schede). Deze zijn draaibaar aan elkaar verbonden. Zo is het mogelijk om de zwaaihaak in elke willekeurige hoek af te stellen. Met behulp van de klemschroef fixeer je de tong, waarna je de opgemeten hoek op het werkstuk kunt overzetten.

Met een waterpas bepaal je of een vlak geheel horizontaal of loodrecht loopt. Dit is als de luchtbel zich precies tussen de twee streepjes van de ‘libel’ bevindt. Waterpassen zijn verkrijgbaar in verschillende lengtes en vormen. Hoe langer de waterpas, hoe nauwkeuriger je meet. Ze bestaan in houten en metalen uitvoeringen. Een houten model is in theorie iets minder betrouwbaar omdat hout onder invloed van vocht enigszins kan gaan ‘werken’ en kwetsbaarder is. Er zijn ook waterpassen in ‘zakformaat’. Deze zijn vooral handig voor het stellen van de wasmachine of loodrecht ophangen van kastjes.

Een slangwaterpas lijkt in het geheel niet op een gewone waterpas. Het bestaat uit een transparante tuinslang van ongeveer 20m en een trechter. Voor het meten rol je de slang uit en vul je hem met behulp van een trechter met water. Door het waterniveau aan het ene uiteinde gelijk te houden met je starthoogte kun je aan het waterniveau aan de andere van de slang dezelfde hoogte aftekenen. Ideaal om over grotere afstand uitmeten en op afschot stellen van bijvoorbeeld bestratingswerk. Ook binnenshuis kan een slangwaterpas van pas komen. Bijvoorbeeld om de vloer in de ene kamer even hoog te krijgen als in de andere kamer.